Mapa por concello e tipo

EDUARDO PONDAL
Lugar: Casás de Nemiña

Ó abrigo do vento circio,
Sentada ó pé dos valados
Qu´hai nos Casás de Nemiña,
Os cabelos pieiteando
Cun lindo pieite d´ouro,
Que deslumbra ó miralo,
Cantaba a fada Rouriz
Cousas do tempo pasado:

“Eran Manoel Leis e Baña,
Barrentos, Lastres e os Paz,
Eran Piñeiro e Leis Busto,
Ruíz, Canosa e Currás;
Arjomil, o da Redonda,
(nunca se m´esquencerán);
Pedro Rodríguez, Ocampo,
Lourenzo e Castro Romai;
Francisco, de Castiñeira,
Cristovo, morto en agraz;
Mauro Fernández, Menecho,
Manoel Romero e Pon...al”.

Esta parte do seu canto
Ben non se poido escoitar,
(sopraba o aire mui recio
nos valados de Casás),
e, cal son de doce corda,
ó longe foi espirar.

“Lastres era de Mugía,
a areosa, a seca, a triste;
Leis era de Suxo e Ocampo
Da terra de Villarmide;
Leis Busto, de Coucieiro,
Barrentos, de Morpeguite;
De Corcubión os outros
Non eran fóra dos lindes;
Os outros, ¡ouh Bergantiños!,
Todos ti nace-los viches.

Estes foran os rapaces
Que nunca me sairán
Da memoria, porque nun tempo
Soían ben alegrar
Estes lugares qu´agora
Mui sós e tristes están.

¡Ouh rapacetes rebertes,
de tenro corpo lanzal,
e tan libres com´os corvos
do facho de Touriñán!,

nas c´lunas do meu palacio,
que baixo da terra está,
os vosos nomes garridos
para sempre hei de gravar”.

Vilela de Nemiña, Nemiña, Muxía

Neste lugar estudou Eduardo Pondal na escola que tiña un parente seu que era crego.

Pondal

EDUARDO PONDAL
Lugar: Barra na desembocadura do río Anllóns

Cando jazan do cisne
Os febrentos despoxos,
Sobre do verde da ribeira escura,
E ja non s´ouza o canto harmonioso,

Dádelle sepultura
No promontorio aquel, areoso e vougo,
Onde o Anllóns, o seu nativo río,
(qu´el máis amou de todos),
da peregrinación antiga súa
e do longo traballo acha repouso.

Que diga o mariñeiro,
Rudo fillo do Osmo,
Ó entrar pola Barra
Volvendo o escuro rostro:
“Alí jaz o que fora
noutro tempo cantor do eido noso”.

Pondal

Praia de Area das Vacas

Desde o Miradoiro As Grelas en Cabana de Bergantiños

Desde a Casa natal de Pondal en Ponteceso

ANTÓN ZAPATA GARCÍA
Lugar: Centro de Laxe

  AO pê da «Arca grande», e sobre a pedra dura,
a filla ben querida dos ártabros, laxesa,
espéllase n-as ondas tranquías, coor turquesa,
pieitando os seus cabelos de ourífica finura.

  De pesca e mariñeira tên a lanzal feitura,
e, de outo señorío, tamén prestanza acesa:
pol-o abolengo, pode ser céltica princesa,
pois, n-ela, de Altamira, o embrema ainda figura.

  No vran, as súas praias son leitos de puntillas
enonde a siesta dormen as peixadoras quillas
sin relembrar nortadas, trebóns e furacáns;

  e cando na invernía o mar morde os cantiles,
e afonda lanchas e homes, e tira côs petriles...
¡a branca vila enlóitase pol-ôs mortos laxeiráns!...

Laxe

Antón Zapata García

Antón Zapata García

MANUEL CAAMAÑO DEVESA
Lugar: Antigo porto de Fisterra

 
I

Sodes os lobos do mar
c-as vosas pequenas lanchas
e conocédel-as canchas
onde as raeiras largar.
Cando salís a peixar
pol-o tempo da langosta,
recorredes tod-a costa
de Galiza e máis d-Astúreas,
pasando muitas penúreas
e sempre c-a vida esposta.
 

II

A perdel-a, ¡fisterráns!,
que sodes vos quen eu canto,
por atrevervos a tanto,
sempre unidos coma irmáns.
Dormides todos n-os plans,
baixo as tillas, na umedá;
mais esto nada será
cotexado c-ô elemento
medoño do mar ou vento
cando ruxe a tempestá.

III

Rompe a rota enlouquecida
baixo as gadoupas do Norte,
e, cara a cara c-a morte,
disputás a vosa vida,
que a podés contar perdida
se sofrís un acidente...
Eisí o dí tod-â xente
que de vos se lle oi falar:
¡Que sodes “lobos do mar”
e non têdes precedente!...

Fisterra

Manuel Caamaño Devesa

GONZALO LÓPEZ ABENTE
Lugar: Nemancos

Unha nube de chumbo a tapar todo o ceu;
borraxeira e orballo que revoan no ar;
os inxentes penedos, xa tristeiros de seu,
espallando queixumes con dorido fungar;
os montes envolveitos na brétema sotil;
e as bocas desdentadas das furnas no cantil.

Escumas, ardentías,
atruxante balbor,
e, cal apocalípticas porfías
de cíclopes, vestiglos e xigantes
das vellas e varís mitoloxías,
os ecos trepidantes
do líquido elemento bruador.

¡O mar!
¡O meu mar!
¡O mar que eu vexo,
netes días de inverno,
gris, abalante,
inquedo, forte e rexo,
a cólera a roubar do fondo do averno
e a bater nas orelas, escumante
de rabia e de furore, nun épico loitar!

Este mar que derruba coas paredes das hortas,
desfaise contra os cons e sobe polos cabos;
que corre polas rúas ribeiranas e tortas
antre as casas homildes dos mariñeiros bravos.
Este mar belicoso que a costa brava asedia,
que as ondas esnaquiza nunha branca fervenza
e en escumas de prata no cantil as destrenza...
é o gran creadore dunha eterna traxedia.

(De Nemancos,1929)

Gonzalo López Abente

Muxía

Leis de Nemancos, Muxía

EVARISTO MARTELO PAUMÁN
Lugar: Castelo de Vimianzo

Nas Torres de Vimianzo
din que hai un mouro encantado,
homes e nenos co medo
de noite pasan de largo;
eu non sei si será o mouro,
eu non sei si será o trasno,
si son os meus pensamentos,
que algunha noite velando
solitario no meu leito,
co reflexo do cigarro
batendo nalgún espello,
ou no curruncho dun arco
trasvexo así como sombras
lindas e blancas pasando.
"Vinde a facer homenaxe,
vinde a min, que son o amo,
miña mesnada sombriza",
dígolles; quedo agardando,
mais elas, si son non veñen
aínda foxen cando eu falo.

Só escoito por resposta
os cans ó lonxe ladrando
xunto as portas dos quinteiros
non longo val espallados,
os asubíos do vento
nos matacáns do meu pazo,
o grave son da follaxe
como un xigante roncando,
o berro dunha curuxa,
ou as couces dos cabalos
que no silencio da noite
patean de min debaixo,...
e cando ó fin xa me durmo,
quixera velas soñando.
¡Ou! quen fora vulgo, ou neno!
¡Casi me encantan encantos!
   
(De Líricas gallegas,1894)

Castelo de Vimianzo

EVARISTO MARTELO PAUMÁN

Vimianzo

EDUARDO PONDAL
Lugar: Dolmen de Dombate

Aínda recordo, aínda
Cand´eu era estudiante
Garrido rapacete
Que ben regerse sabe,
Cand´iba pr´a Nemiña
A estudiar o arte
Do erudito Nebrija
E do boo Villafañe,
E iba a cabalo, ledo,
Cal soen os rapaces.

Pasado Vilaseco,
Lugar batido do aire,
No alto da costa d.´Ures,
Da montesía canle;
Pasado Vilaseco,
Indo p´la gandra adiante,
Ja vía desde longe
O dolmen de Dombate

Deixando Fonte-Fría
Cara o lado de Lage,
E levando o camiño
De San Simón de Nande,
Polo chan do Borneiro
De cativo pinales,
Cuase pasaba a rentes
Do Dolmen de Dombate.

Quedaba o misterioso
Fillo doutras edades
C´a súa antiga mesa,
C´as súas antigas antes,
No seu monte de terra,
Non alto e ben roldante,
Poboado en redondo
De montesío estrame,
De pequenas queiroas
E de tojos non grandes,
Como calada esfinge
Que, sublime, non fale,
Como náufrago leño
De soberbio cruzamen,
Lanzado sobr´a praia
Por potente oleage,
Que de pasada rota
Mostre rudas señales,
E mostre aberto o flanco
Por glorioso combate,
E con linguage mudo
Das súas glorias fale.
¡ Canto, ai, mudar pode
longa e vetusta edade!

Entonces eu deixando
Ambas rendas flotantes,
Pensoso iba cuidando,
P´la Viqueira salvage,
Nos nosos ja pasados ,
Nos celtas memorabres,
Nas súas antigas glorias,
Nos seus duros combates,
Nos nosos vellos dolmens
E castros verdejantes.

E despois a Nemiña,
Ou que fose ou que tornase,
Ó velo desde longe,
Indo p´la gandrea adiante,
Sempre ledo escramaba:
” ¡ O dolmen de Dombate!”

Agora que pasano
Meus anos jogorales,
Agora que só vivo
De tristes suidades,
Que cumpro con traballo
Meu terrenal viage
E qu´a miña cabeza
Branquea a grave edade,
Aínda recordo, aínda
O dolmen de Dombate.

Galipedia

Dolmen

Pondal

Antón Zapata García

ANTÓN ZAPATA GARCÍA
Lugar: Dolmen de Dombate

  AO sôn das graves arpas dos bardos de Briganza,
e darredor do dolmen cinguido de druídas,
baixo o craror da lúa, en roldas ben tecidas,
as celtas virxinaes bailaban a roldanza.

  As súas cantareas d-arela, fide e espranza,
voaban pol-a gandra, câl pombas tremecidas;
e, brancas e lanzales, finxían margaridas
brandéndose cô sopro da bris da venturanza.
    
  D-aqueles nobres tempos —¡ouh, dolmen de Dombate!—,
sô tí quedache ergueito, dempóis do fero embate
que os lobicóns de Roma levano ao teu solar;

  mais, se de nuite a lúa tece seu albo sayo
cabo de tí, dí a xente que vái pra LAXE ou Bayo,
que vío bultos brancos ao teu redor bailar!

 

EDUARDO PONDAL
Lugar: Igrexa Parroquial de Anllóns

E ti, campana d´Anllóns,
que, vagamente tocando,
derramas nos corazóns
un bálsamo triste e brando
de pasadas ilusións.
Alá nos pasados ventos,
Primeiros da miña vida,
Oio teus vagos concentos,
Reló dos tristes momentos
Da miña patria querida.

¡Cantas veces te lembrou
o que marchou para a guerra,
cando a súa nai deixou,
e partindo a estraña terra
de Baneira t´escoitou!

¡Cantas, do mar africano
cautivo bergantiñán,
oio nun soño tirano
o teu tocar soberano
aló nas tardes do vran!

Cando te sinto tocar,
Campana d´Anllóns doente,
Nunha nuite de luar...,
Rompo triste a suspirar
Por cousas dun mal ausente.

Cando doída tocabas
Polas tardes á oración,
Campana, sempre falabas
Palabras con que cortabas
As cordas do corazón.

Estabas contando ós ventos
Cousas do meu mal presente,
Os meus futuros tormentos,
Que dabas con sentimentos
Según tocabas doente.

Campana, se polo vran
Ves lumiar na Ponte-ceso
A cachela de San Joán,
Dille a todos que estou preso
Nos calabozos d´Orán.

E a aquela rula inocente,
Que me morría d´amor
No regazo docemente,
Tembrando com´unha fror
Sobre escondida corrente,

Diraslle que unha, de ferro,
Arrastro, rouca cadea,
Castigo atroz do meu erro,
E que dentro deste encerro
O seu amor me alumea.

E ti, golondrina errante
Dos longos campos d´Argel,
S´á miña terra distante
Te leva o voxo constante,
Dille o meu penar cruel;

S´alguén por min preguntar,
Dille que estou en prisións,
 E unha nuite de lunar
Iraste unha vez pousar
No campanario d´Anllóns”.

Así triste, en terra allea,
Aló na prisións d´Orán,
Cantaba un mozo d´aldea
E nos grillóns da cadea
Levaba o compás c´a man.

“¡Oh, nai da miña vida,
adiós, adiós, meu pai;
prenda de min querida,
adiós, oh miña nai!
Sombras dos meus avós,
Río da Ponte-Ceso,
Pinal de Tella espeso...,
Acordavos dun preso
Como el o fai de vós.
Campana de Anllóns,
Noites de lunar,
Luna que te pos
Detrás do pinar,
Adiós...,
Adioos...,
Adiooos...

Galipedia

Pondal

Desde o Miradoiro As Grelas en Cabana de Bergantiños

Desde a Casa natal de Pondal en Ponteceso

O castelo de Pambre é unha fortaleza situada a 44 m de altitude nun penedo á beira do río Pambre, na parroquia de Pambre (Palas de Rei).

Exemplo de arquitectura militar medieval de Galicia, resistiu a revolta Irmandiña de 1467.

Enderezos:

Galipedia

En español

Concello

2007-02-09castelo1.JPG 2007-02-09castelo2.JPG 2007-02-09castelo3.JPG 2007-02-09castelo4.JPG 2007-02-09liquens1.JPG 2007-02-09liquens2.JPG 2007-02-09rioPambre.JPG 2007-02-09rioPambre.mp4

 

Vilariño, Sanbreixo s/n 27200

BALNEARIO RÍO PAMBRE en Palas de Rei (Lugo)

http://www.balnearioriopambre.com